(Uittreksel uit het boek "Iedereen wint", door Bart Cools en Bruno Rouffaer)
Leven in extreme armoede betekent dat je je geen dokter of medische behandeling kunt veroorloven. Het betekent geen elektriciteit, beperkt onderdak, en vaak weinig tot geen eten op tafel. Voor jonge kinderen leidt gebrekkige, vaak eenzijdige voeding tot groeiachterstand met blijvende gevolgen voor hun ontwikkeling. In streken waar veel mensen geen toegang hebben tot schoon water en sanitaire voorzieningen betekent extreme armoede de verspreiding van ziektes en onnodige kindersterfte.
Kinderen die in armoede leven, hebben vaak geen toegang tot kwaliteitsonderwijs. Soms is dat omdat er niet genoeg kwaliteitsscholen zijn, omdat hun ouders de kosten niet kunnen betalen, of omdat verarmde gezinnen hun kinderen nodig hebben om te werken. Zonder kwaliteitsonderwijs groeien kinderen op die niet in staat zijn om op hun beurt voor hun eigen kinderen te zorgen – zo wordt de armoede overgedragen van generatie op generatie. De situatie wordt meestal nog versterkt door een gebrek aan zelfvertrouwen, een minderwaardigheidsgevoel en soms zelfs de overtuiging dat leven in dit soort omstandigheden hun lot is, iets waaraan ze niets kunnen doen.
Economen gebruiken de term “armoedeval” om een situatie te beschrijven waarin mensen gedurende lange periodes, veelal verschillende generaties, vastzitten in ontbering, en zij zelf niets kunnen doen om uit deze situatie te komen. Het idee is eenvoudig: armoede vandaag veroorzaakt armoede in de toekomst, dus kinderen die in armoede geboren worden, blijven veelal arm. Wil iemand uit de armoede geraken, dan heeft hij kansen nodig, zoals onderwijs, schoon water, financiële middelen en bereikbare medische voorzieningen. Zonder deze basiselementen wordt armoede een cyclus van de ene generatie op de andere, als een perpetuum mobile.
Als gezinnen te arm zijn om hun kinderen naar school te sturen, zullen hun kinderen het moeilijk hebben om later voldoende inkomen te verdienen. Als een gemeenschap geen schoon water heeft, zullen vrouwen een groot deel van hun dag besteden aan het halen van water in plaats van een inkomen te verdienen. Als medische voorzieningen ver weg zijn, verliest een ouder inkomen wanneer hij een ziek kind naar de dokter brengt.
Natuurrampen en conflicten maken het nog moeilijker om deze vicieuze cirkel te doorbreken en storten vaak nog meer mensen in de armoedeval. Gezinnen in een gemeenschap zonder goed functionerende openbare instellingen hebben meestal weinig reserves, waardoor ze bij dergelijke catastrofes verder in armoede verankerd raken of heel snel in een precaire situatie terechtkomen.
Ondervoeding is een van de typische oorzaken die mensen in een armoedeval kunnen storten. Als de calorieën die we consumeren door ons lichaam worden gebruikt om te overleven in plaats van om de nodige kracht te leveren om te werken, ontstaat een pervers evenwicht dat wordt gekenmerkt door een laag inkomen en slechte voeding. Onvoldoende voeding wordt dan zowel de oorzaak als het gevolg van een laag inkomen.
Dergelijke vicieuze cirkels doen zich ook op macroniveau voor. Zo ontbreekt het landen met lage inkomens bijvoorbeeld vaak aan basisvoorwaarden voor groei (zoals technologie, onderwijs, infrastructuur…). Deze zijn broodnodig om productiviteitsverbeteringen te realiseren waardoor nationale inkomens kunnen stijgen en de bevolking op termijn uit de extreemste vormen van armoede zou kunnen ontsnappen.
Het is belangrijk om de armoedeval waarin een individu, een familie of een gemeenschap zich bevindt goed te begrijpen zodat de juiste beslissingen kunnen genomen worden om “uit de val te ontsnappen”. Eenmalige inspanningen, indien goed gekozen, kunnen blijvende positieve effecten hebben. Dit is de redenering die bijvoorbeeld wordt gebruikt om te pleiten voor de uitbreiding van het systeem van micro-financiering in lage-inkomenslanden. Vaak ontbreekt het iemand eenvoudigweg aan een eenmalige push om een opwaartse spiraal op gang te brengen van meer investeringen, meer economische groei en meer inkomen.
Armoedeval kent zelden één specifieke oorzaak, bijvoorbeeld ondervoeding of ziekte. Het is meestal een complexe situatie met meervoudige oorzaken die een multidimensionale aanpak zal vereisen. Dit hoeft niet altijd op een regionaal of nationaal niveau te gebeuren. Soms is de kans op succes even groot of zelfs groter bij maatregelen die gericht zijn op het aanpakken van knelpunten op een lokaal of zelfs gezinsniveau.
Voor meer informatie: www.iedereen-wint.eu